10th పదవిజ్ఞానం

 

అర్థాలు

అంగన = స్త్రీ

అంబరం = వస్త్రం, ఆకాశం

అంతరాళం = లోపలి భాగం

అగ్రహారం = బ్రాహ్మణ పండితులకు రాజులు బహుమతులుగా ఇచ్చే ఇండ్లు, భూములు

అనిదంపూర్వం = అపూర్వం, ఇంతకుముందు లేనిది

పూర్తిగా

అపూటం = పూర్తిగా 

అఘరించు = నెయ్యిని బొట్లు బొట్లుగా వేయడం

కోరిక

అభిప్సితము = కోరిక

అభ్యాగతుడు = భోజన సమయమునకు వచ్చిన అతిథి

అర్ఘ్యపాద్యములు = పూజకొరకు, కాళ్ళు కడుక్కోవడానికి ఇచ్చే నీళ్ళు

అర్థి = యాచకుడు, అడుగువాడు

అలతి = కొద్ది

ఆకర్ణించు = విను

ఆచరణ = నడత

ఆర్థ్ర = తడిసిన

ఆశ = దిక్కు

ఆసరా = తోడు, సహాయం, అండ

ఇందుబింబం = చంద్రబింబం

ఇడుట = ఇచ్చుట

ఈవి = త్యాగం

ఉడుగు = నశించు

ఉద్దండ = గొప్ప, పొడవైన, ఎక్కువైన

ఉదాసీనత = నిర్లిప్తత

ఉద్ది = జత, జట్టు 

ఉద్యమకారులు = మార్పుకోసం ప్రయత్నం చేసేవారు

ఉన్నతి = ప్రగతి

ఉపస్పర్శ = స్నాన ఆచమనాదులు

ఉపహారము = అల్పాహారం (టిఫిన్) 

ఉమ్రావులు = ఉన్నత వంశీయులైన కళాపోషకులు

ఎచ్చుతచ్చులు = ఎక్కువ తక్కువలు

ఏకాగ్రత ఏపు = మనసును ఒకే విషయం మీద నిలిపి ఉంచడం

ఏపు = అతిశయం (ఎక్కువ), వికాసం 

ఏరుతారు = భేదాలు

ఒక్క పచ్చరం ఒల్లదు = ఒకే దుప్పటి (అంతా సమానమనే అర్థంలో)

ఒల్లదు = గ్రహింపదు, ఇష్టపడదు

ఔదల = నడినెత్తి

కందెరుగని = కల్మషం తెలియని

కడగండ్లు = కష్టాలు, తిప్పలు

కమలానన = కమలమువంటి ముఖము కలది, స్త్రీ

కయ్య = కాలువ

కర్దమం = బురద, అడుసు

కల్లోలం = పెద్ద అల

కుటిలవాజి = కపటబుద్ధి కలవాడు, మోసగాడు

కుబ్జ = మరుగుజ్జు

కృపాణం =కత్తి, ఖడ్గం

కేళాకూళులు = క్రీడాసరస్సులు

కైవారము = చుట్టూరా, వంది స్తోత్రము

కొటారి = ఎత్తైన, చివరి

క్రతువు = యజ్ఞము

క్షేత్రం = స్థలము, పొలము

క్షోభ = కలత

గంభీరం = లోతైన

గర్జాట్టహాసం = గంభీరమైన ధ్వని

గరిశె = ధాన్యం భద్రపరిచే గది

గవిన్లు = గుహలు

గీతిక = చిన్నపాట 

గుడిగెలు = గుళికలు, మందుబిళ్ళలు 

గుమ్ములు = ధాన్యాన్ని నిలువ ఉంచేందుకు ఉపయోగించే పెద్ద పెద్ద అల్లిక బుట్టలు 

గుల్ల = ఖాళీ, చిన్న గంప

గోమయం ఆవుపెండ

గోముఖం = అలుకుట

చతురంతయానం = పల్లకి 

చలువ జోల = చల్లని జోలపాట 

చిత్తం = మనస్సు 

చిత్తశుద్ది = స్వచ్ఛమైన మనస్సు 

చిరుత గండు = మగచిరుత 

చీరానీకం = వస్త్రముల సముదాయం 

చుట్టుకుదురు = చుట్టబట్ట

చెవువారిచ్చు = శ్రద్ధగా విను 

చేముట్టి = చేతిపిడికిలి

ఛత్రము = చత్రి, గొడుగు

ఛాత్రులు = విద్యార్థులు

జలజం = తామరపువ్వు 

జలధి = సముద్రము

జాబు = ఉత్తరం 

జిగి = కాంతి 

జోదులు = యోధులు

డల్లు = పడిపోవు, చిక్కుకుపోవు

తండ్లాట = బాధపడుట

తటాకం = చెరువు

తప్పెట = డప్పు

తరళ = చంచలమైన

తావు = చోటు, జాగ 

తీండ్రించు = ప్రకాశించు, ప్రజ్వలించు, మెలి పెట్టు, దువ్వు

తెరవ = స్త్రీ

తేజము = ప్రకాశం

దంష్ట్రలు = కోరలు, కోరపండ్లు

దపురం = నమోదు పుస్తకం

దయిత = భార్య

దస్తురుమాలు = భుజానవేసుకొనే కండువా

దవీయసి = దూరమైనది

దానవేంద్రుడు = రాక్షసరాజు

ద్వాఃకవాటం = ద్వారబంధం, తలుపు, దర్వాజా

దిగుడు = దీపపుగూడు, చిన్నగూడు

దుర్భరం =భరింపరానిది 

ధూర్వహులు = భారమును మోసేవి, ఎడ్లు

దేవనది= ఆకాశగంగ 

దేవిడీ = సంపన్నులు నివసించే పెద్ద భవంతి

దోయిలి = దోసిలి

ధృతి = ధైర్యం

నందనవనం = ఇంద్రుని ఉద్యానవనము 

న దవీయసి = దూరం కానిది

నిగమాంతము = వేదాల చివర ఉన్నది (ఉపనిషత్తు)

నిరతము = ఎల్లప్పుడు

నిరయం = దుర్గతి, నరకం

నీవారం = ఒక విధమైన వరిధాన్యం 

నుసలక = ఆలస్యంచేయక, వ్యతిరేకించక

పంచజనులు = పంచభూతముల వలన పుట్టినవారు (మనుషులు) 

పక్షపాతము = ఒక పక్షము వహించుట 

పణం = పందెం 

పథం = తొవ్వ, మార్గం 

పనుపు = నియోగించు 

పరార్థులు = పరుల ప్రయోజనం కోరేవారు 

పరివేష్టించి = చుట్టుకొని 

పసందు = ఇష్టం 

పసిడి చట్టువము = బంగారు గరిటె

పాలి పెర = గుర్తు, చిహ్నం, జాడ

ప్రాయం = వయసు

పుట్టి = ధాన్యాన్ని కొలిచే కొలత (సుమారు 8 క్వింటాళ్ళు) 

పునర్నిర్మాణం = తిరిగి నిర్మించడం 

పురంధ్రులు = ఇల్లండ్రు 

పూడువాము = పింజర జాతికి చెందిన పాము 

పేర్మి = ప్రేమ, గౌరవం

పొటాపతి = ఆకలిబాధ 

పోషాకులు = (పెళ్ళి) బట్టలు

పౌరాణికుడు = పురాణము తెలిసినవాడు, చెప్పువాడు

ఫుల్లము = విచ్చుకున్నది

బంకులు = ఇంటి ముందర ఎత్తుగా కట్టిన అరుగులు

బండజింకలు = గబ్బిలాలు

బండారు = పసుపు

బాక = వాద్యవిశేషం

బుగులు = భయం 

బురుజు = కోటను రక్షించే భటులు ఉండే ఎత్తైన నిర్మాణం

భరణం = జీతం 

భాగీరథి = గంగ 

భాసిల్లు = ప్రకాశించు

భూతము = ప్రాణి

మక్దూరు = నియమం

మచ్చకంటి = చేపలవంటి కన్నులు గల స్త్రీ, మీనాక్షి

మట్టసము = నిండినది

మత్తగంధేభం = మదజల సువాసనలుగల ఏనుగు

మధుకరము = ఇల్లిల్లు తిరిగి అన్నం సంపాదించుకోవడం

మరాళము = హంస

మల్లెవడి = తిరుగబడి

మహామారి = మశూచి, అమ్మతల్లి 

మహారవము = పెద్ద చప్పుడు

మానితులు = గౌరవింపబడినవారు

మాను = చెట్టు

మాణవకుడు = బాలుడు, పిల్లవాడు

మిత్తి = మృత్యువు (చావు), వడ్డీ

ముచ్చెలు = చెప్పులు 

ముష్టి = పిడికిలి

మెండు = ఎక్కువ, అధికం

మెరిమెణ = ఊరేగింపు (మెరిచ్చు) 

మేన = పల్లకి (మ్యాన)

మోతెబరి = ధనిక రైతు

యశము = కీర్తి

యాదిజేసుకొను = గుర్తుకు తెచ్చుకొను

రివాజు = సంప్రదాయం

రేగడి = బంకమన్ను 

రొద = చప్పుడు

రొంపి = బురద

లంఘించు = దూకు

లగెత్తు = పరుగెత్తు 

లులితము = చలించునది, కదులునది

లేతీగబోడి = లేత తీగవంటి శరీరం

వక్ర్తము = ముఖం

వణిక్పుంగవులు = శ్రేష్ఠులైన వ్యాపారులు

వదాన్యుడు = దాత 

వనజనేత్రి = తామరపూవులవంటి కన్నులు గల స్త్రీ 

వర్షం = ఏడాది, సంవత్సరం

వర్ణి = బ్రహ్మచారి

వస = వాక్కును శుద్ధి చేసే ఔషధమూలిక

వసుధ = భూమి

వాంఛితము = కోరిక

వాఃపూరము = జలప్రవాహం 

వాక్కులతో ప్రచురమైంది, సాహిత్యం 

వాజ్రేయ = వజ్రతుల్యమైన

వాత్సల్యం = పుత్రాదులయందుగల స్నేహభావం

వారి = నీళ్ళు

వార్ధి = సముద్రం

విక్రమము = పరాక్రమము 

విద్వత్తు = పాండిత్యం

విద్వాంసుడు = పండితుడు

విప్రగృహం = బ్రాహ్మణుల ఇల్లు 

విభావళి = కాంతుల వరుస

వీడు = పట్టణం

వేడు = ఎవడు 

వైజయంతి = విజయ చిహ్నము, విష్ణువు మెడలోని దండ 

వైభాతికము = ప్రాతఃకాలానికి సంబంధించినది

శక్రధనుస్సు = సింగిడి, ఇంద్రధనుస్సు 

శిలోంఛ ప్రక్రియలు = శిలాప్రక్రములు (పొలాల్లో రాలిన కంకుల - (గింజల)ను ఏరుకొని బ్రతికే వాళ్ళు) ఉంఛ ప్రక్రియలు (రోళ్ళ దగ్గర చెదిరిపడ్డ బియ్యపు గింజలు ఏరుకుని జీవనం సాగించేవాళ్ళు) 

శేరు = ధాన్యమాన విశేషం (సుమారు 1 ¼ కిలోలు) 

శౌరి = విష్ణువు 

శ్రావణాభ్రము = శ్రావణమాసపు మేఘము 

శ్రీకరము = మేలు కలిగించేది

సంధించుట = ఎక్కుపెట్టుట, కూర్చుట

సంబురాలు = వేడుకలు

సంయమి = ఇంద్రియములను జయించినవాడు 

సంరంభం = వేగిరపాటు

సచివులు = మంత్రులు

సన్న = హస్తాదులచే చేసే సంజ్ఞ

సన్నిధానం = సమీపం, ఆశ్రయం 

సరళీకృత = సులభతరంగా చేయబడిన

సవారి = వాహనం

సాళ్ళు = వరుసలు 

సింపులు = పేలికలు (చింపులు)

సిత = తెల్లని

సీరపేండ్లు = మురికి బట్టల్లో పుట్టే క్రిములు

సూడిగములు = గాజులు, కడియములు

సొంపు = అందం

సౌదామని = మెరుపు

స్కంధం = కొమ్మ, భాగం

హాజర్ జవాబు = ప్రశ్నకు వెంటనే జవాబు చెప్పేవాడు

హర్మ్యము = ఎత్తైన మేడ

పర్యాయపదాలు

అండ - ఆసర, తోడు

అపూటం - పూర్తిగా, సంతానం

ఆలయం - ఇల్లు, గృహం

ఆశ - ఇచ్ఛ, ఈప్స, కాంక్ష

ఉన్నతి - వికాసం, అభివృద్ధి, ప్రగతి

కనకం - బంగారం, హేమ

కుత్తుక - గొంతు, మెడ

కోవెల - గుడి, దేవళం

కృపాణము - ఖడ్గము, కత్తి 

చిత్తము - మనసు, హృదయం

జలధి - వార్ధి, సముద్రము

జలజము - పద్మము, కమలం

తారలు - నక్షత్రాలు, చుక్కలు

తొలి - మొదటి, ఆది

త్యాగం - ఈవి, ఈ

దిశ - దిక్కు కాష్ఠ

దేవాలయం - గుడి, కోవెల 

పానుపు - పరుపు, పడక

పురాగ - మొత్తం, అంతా

పొంకంగ - సొంపుగా, అందంగా

పొలిమేర సరిహద్దు, ఎల్ల 

పోరాటం - యుద్ధం, సంగ్రామం, సమరం

ప్రశంస - పొగడ్త, స్తోత్రం

బంగారం - పసిడి, పైడి, పుత్తడి

బాట - దారి, మార్గం

భండనము - యుద్ధము, రణము

భర్త - ధవుడు, నాథుడు, పతి, మగడు

భార్య - పత్ని, అర్ధాంగి, దయిత, దార, జయ 

మిత్రుడు - స్నేహితుడు, చెలికాడు 

వటువు - బ్రహ్మచారి, వడుగు, వర్ణి, ఉపనీతుడు 

వర్షము - సంవత్సరము, సంవత్సరము

విప్రుడు - బ్రాహ్మణుడు, భూసురుడు

విషాదం - బాధ, దుఃఖం

విష్ణువు - నారాయణుడు, కేశవుడు, దామోదరుడు 

వెచ్చించు - ఖర్చుచేయు, వినియోగించు 

వెన్నెల = జ్యోత్స్న, కౌముది, చంద్రిక

వేదండము = ఏనుగు, కరి, గజము

సంబురం - సంతోషం, ఆనందం

సొంపు - సోయగం, అందం

సంస్కరణ - బాగుచేయడం, చెడును రూపుమాపడం

హాటకం - బంగారం, హొన్ను, కాంచనం, సువర్ణం, హేమం, కనకం

నానార్థాలు

అంబరం = వస్త్రం, ఆకాశం

ఆశ = కోరిక, దిక్కు

కనకం = బంగారం, ఉమ్మెత్త, సంపెంగ

కవి = కవిత్వం చెప్పేవాడు, పండితుడు, శుక్రుడు, జలపక్షి, ఋషి

కులము = వంశం, జాతి, శరీరం, ఇల్లు

గురువు = ఉపాధ్యాయుడు, తండ్రి, బృహస్పతి, అన్న, రెండు మాత్రల కాలంలో ఉచ్చరించబడేది

ఘనము = మేఘము, ఏనుగు, కఠినం, గొప్పది, గట్టి

చిత్రము = అద్భుతరసం, ఆశ్చర్యం, చిత్తరువు (బొమ్మ), పదచమత్కారం

జీవనము = బ్రతుకు, నీళ్ళు, గాలి, ప్రాణం

పణం = పందెం, కూలి, వెల, ధనం

పేరు = నామధేయం, కీర్తి, అధికం, హారం

బాష్పము = కన్నీరు, ఆవిరి, ఇనుము

బుధుడు = పండితుడు, బుధ గ్రహం, బుద్ధిమంతుడు

భీముడు = ధర్మరాజు తమ్ముడు, భయంకరుడు, శివుడు

మిత్రుడు = సూర్యుడు, స్నేహితుడు

రాజు = ప్రభువు, ఇంద్రుడు, చంద్రుడు, యక్షుడు

వర్షము = వాన, సంవత్సరం, దేశం

సాహిత్యము = కలయిక, వాజ్మయం

సిరి = సంపద, లక్ష్మి

స్కంధము = కొమ్మ, ప్రకరణం, సమూహం, శరీరం

హరి = విష్ణువు, ఇంద్రుడు, గుఱ్ఱం, దొంగ, సింహం, కోతి

క్షేత్రము = చోటు, పుణ్యస్థానం, భూమి, శరీరం

వ్యుత్పత్త్యర్థములు

కృపాణం = దయను పోగొట్టునది - కత్తి

గురువు = అజ్ఞానమనే అంధకారాన్ని తొలగించేవాడు - ఉపాధ్యాయుడు

జలధి = జలములు దీనిచే ధరింపబడును - సముద్రము

త్రివిక్రముడు = ముల్లోకములను ఆక్రమించినవాడు - విష్ణువు

దాశరథి = దశరథుని పుత్రుడు - శ్రీరాముడు 

నగరం = కొండలవలే ఉండే పెద్ద పెద్ద భవనములు కలది - పట్టణం

నీరజ భవుడు = (విష్ణువు నాభి) కమలమునందు పుట్టినవాడు - బ్రహ్మ

పరాశర్యుడు = రాశరమహర్షి కుమారుడు - వ్యాసుడు

భవాని = భవుని భార్య - పార్వతి

భాగీరథి = భగీరథునిచే తీసుకొనిరాబడినది - గంగ

భానువు = ప్రకాశించువాడు - సూర్యుడు

భాష = భాషింపబడునది - మాట

ముని = మౌనంగా ఉండేవాడే - ఋషి

వసుధ = బంగారమును గర్భమందు కలది - భూమి

విష్ణువు = విశ్వమంతటా వ్యాపించి యుండువాడు - విష్ణుమూర్తి 

హరుడు = ప్రళయకాలమున సర్వమును హరించువాడు - శివుడు

ప్రకృతి వికృతులు

ఆధారం - ఆదరువు

ఆజ్ఞ - ఆన

ఆశ్చర్యం - అచ్చెరువు

కథ - కథ

కవిత - కైత

కార్యం - కర్జం

కావ్యం - కబ్బం

దిశ - దేశ

ప్రయాణం - పయనం

భాష - బాస

మృత్యువు - మిత్తి

యోధులు - జోదులు

యజ్ఞం - జన్నం

విద్య - విద్దె

శిఖ - సిగ

శక్తి - సత్తి

సముద్రము - సంద్రము

సహజం - సాజం

స్తంభము - కంబము

హృదయం - ఎద

10 వ తరగతి తెలుగు - ప్రథమ భాష - పదవిజ్ఞానం